Energija i održiva životna sredina

Crna Gora ima veliki potencijal u obnovljivim izvorima energije. Hidroenergija obezbjeđuje dvije trećine ukupne proizvodnje energije u zemlji, ali je svega 17% teoretskog hidroenergetskog potencijala do sada eksploatisano. Vjetro-energija ima značajan potencijal za zone sa velikom brzinom vjetra (iznad 7 m/s). Snaga proizvedena od vjetra može da dostigne do 25% (925 GWh) godišnje potrošnje energije na nacionalnom nivou. S obzirom na to da je u Crnoj Gori postavljena vjetroelektrana  na do sada najvišoj nadmorskoj visini u Evropi, može se reći da se zemlja pozicionirala kao testno okruženje za primjenu ovih tehnologija u ekstremnim uslovima. Energija sunca je vrlo perspektivna, jer prosječan broj sunčanih sati u Crnoj Gori prelazi 2.000 sati godišnje, odnosno  2.500 sati godišnje u priobalnoj regiji. Takođe, postoje  značajni potencijali za korišćenje drvnog otpada kao izvora energije.

Potencijal leži u solarnoj energiji, vjetroenergiji, razvoju pametnih mreža i smart city projekata, sistema za skladištenje energije, integracije prozjumera i elektrifikaciji saobraćaja. Istraživanje, inovacije i selektovani transfer tehnologija prepoznati su kao pokretači razvoja u ovom prioritetu. U domenu koji se odnosi na cirkularnu ekonomiju, odnosno očuvanje resursa i životne sredine, potencijal je prepoznat u raspoloživosti prirodnih resursa i tehnogenih mineralnih sirovina za nove industrijske primjene. Najveći upotrebni potencijal u strukturi industrijskog otpada imaju elektrofilterski pepeo, crveni mulj, šljaka, metalna prašina i drvni otpad. Ekološki ambijent Crne Gore se smatra jednom od njenih ključnih prednosti s obzirom na to da je priroda još uvijek nezagađena, dok se Jadransko more smatra jednim od najčistijih mora u svijetu. Crna Gora ima 5 nacionalnih parkova koji čine 7,7% teritorije Crne Gore. Pored toga, Crna Gora ima brojne prirodne parkove i dva UNESCO zaštićena kulturna i prirodna područja.

Crna Gora se opredijelila da u rastu i razvoju energetskih i industrijskih kapaciteta obezbijedi usklađenost  razvojnih potreba sa standardima ekološke i prostorne zaštite. Opredjeljenje Crne Gore u sektoru energetike je povećanje udjela korišćenja energije iz obnovljivih izvora, sa posebnim fokusom na održivi razvoj sektora. Realizovani su ili se realizuju brojni projekti – izgradnja mini-hidroelektrana, dvije veće farme vjetroektrana i velika solarna elektrana. Tako energetski miks Crne Gore predstavljaju hidroelektrane sa 67,06% (702,895 MW), termoelektrana sa 21,47% (225 MW), vjetroelektrane sa 11,26% (118 MW), a solarne elektrane sa 0,21% (2,233 MW) u odnosu na ukupno instalisani proizvodni kapacitet. Takođe, instaliran je podvodni elektoroprenosni kabl koji povezuje elektroenergetske sisteme Crne Gore i Italije, što omogućava da se zemlja pozicionira kao regionalno energetsko čvorište. Ekonomična, ekološki prihvatljiva i pouzdana proizvodnja, prenos i upotreba električne energije, kao i način optimalnog upravljanja, postaju glavni izazovi savremenog elektroenergetskog sektora u Crnoj Gori.

Sektor prerađivačke industrije generiše ili je generisao značajne količine industrijskog otpada sa velikim upotrebnim potencijalom. Najveći upotrebni potencijal u strukturi industrijskog otpada imaju elektrofilterski pepeo, crveni mulj, šljaka, metalna prašina i drvni otpad. Radi korišćenja predmetnog potencijala otpada potrebno je odraditi njegovu karakterizaciju (utvrditi fizičke, geohemijske i dr. karakteristike), a zatim izvršiti izbor i unapređenje tehnologija za upravljanje otpadom u skladu sa principima cirkularne ekonomije.

Na nacionalnom nivou u akademskoj zajednici postoje institucije sa tradicijom istraživanja u sektorima energetike i razvoja industrijskih materijala. Ove institucije sada ulažu napore u savladavanju novih tehnologija vezanih za obnovljive izvore energije (pored tradicionalne hidroenergije) i recikliranje otpada. U sektoru energetike u fokusu inovativne djelatnosti je optimizacija energetskih sistema i novi načini skladištenja energije, što je vrlo važno za energetske sisteme koji zavise od obnovljivih izvora, kao što je crnogorski, jer ti izvori ne garantuju kontinuitet snabdijevanja. U sektoru razvoja industrijskih materijala u fokusu inovativne djelatnosti je proizvodnja građevinskih materijala i adsorbenata od industrijskog otpada. U privredi ima ambicioznih malih i srednjih preduzeća angažovanih u razvoju novih tehnologija vezanih za ove sektore.