Konferencija je organizovana u okviru projekta FILA Plus, koji predstavlja kapitalizaciju postignutih rezultata prethodno implementiranog FILA projekta, sufinansiranog od strane INTERREG IPA Programa prekogranične saradnje Italija – Albanija – Crna Gora 2014 – 2020. Vodeći partner na projektu je Mediteranski Agronomski Institut iz Barija, dok su pored IPC Tehnopolis projektni partneri Razvojni Fond Albanije i Ministarstvo ekonomskog razvoja i turizma Crne Gore.
Glavni cilj konferencije je bio jačanje veze između relevantnih aktera iz poljoprivredno-prehrambenog sektora razmjenom znanja o inovativnim tehnologijama, pristupima i izazovima u oblasti pametne poljoprivrede, ne samo na nacionalnom, već i na regionalnom i međunarodnom nivou.
Konferenciju je otvorio g-din Đorđije Malović, izvršni direktor IPC Tehnopolis koji je poželio dobrodošlicu učesnicima, te istakao značaj konferencije u cilju povezivanja sa relevantnim institucijama u cilju razmjene znanja u oblasti inovativne poljoprivrede te pokretanja narednih incijativa u ovoj oblasti, te istakao značaj prethodno realizovanog FILA projekta.
G-đa Marijeta Barjaktarović Lanzardi, VD Generalne direktorice za inovacije i tehnološki razvoj u Ministarstvu nauke i tehnološkog razvoja Crne Gore istakla je ulogu i značaj resornog ministarstva kada je u pitanju razvoj inovacija te činjenicu da je Ministarstvo nauke i tehnološkog razvoja Crne Gore koordinaciono tijelo za S3 Strategiju pametne specijalizacije Crne Gore.
Ispred Ministarstva evropskih poslova prisutnima se obratio g-din Bojan Vujović, VD Generalni direktor Direktorata za evropske fondove, pri čemu je istakao činjenicu da navedeno ministarstvo trenutno koordinira 10 različitih programa evropske teritorijalne saradnje, od kojih je jedan INTERREG IPA program prekogranične saradnje Italija-Albanija-Crna Gora, sadašnji IPA Južni Jadran a kroz koji je i kofinansiran FILA Plus projekat. Istakao je važnost navedenog projekta, prethodno realizovane saradnje, kao i važnost razvoja inovacija u oblasti poljoprivredne proizvodnje.
G-đa Olivera Vukajlovic, Generalna direktorica Direktorata za unapređenje konkurentnosti u okviru Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma Crne Gore kao jednog od partnera na FILA Plus projektu, istakla je ulogu navedenog ministarstva kao nosioca politika mikro, malih i srednjih preduzeća, te činjenicu da koordiniraju velikim brojem programa podrške koji su usmjereni prema njihovom daljem razvoju, između ostalog i kada je u pitanju razvoj inovativnih i digitalizovanih rješenja.
G-din Nemanja Vuković, Predsjednik Skupštine Opštine Nikšić je istakao značaj implementacije FILA Plus projekta, te značaj razvoja inovacija za održivu poljoprivredu, značaj pronalaska inovativnih rešenja u cilju proizvodnje hrane, smanjenja negativnog uticaja na životnu sredinu i obezbjeđivanja hrane dostupnom i zdravom.
Pored predstavnice Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma Crne Gore, prisutnima su se obratili i predstavnici partnerskih institucija iz Italije i Albanije. Ispred vodeće partnerske institucije na FILA Plus projektu Mediteranskog Agronomskog instituta iz Barija prisutnima se obratio g-din Francesco Notarangelo, dok se ispred Razvojnog fonda Albanije prisutnima obratio g-din YIIi Take, pri čemu su istakli značaj projekta, te uspješnu saradnju tokom implementacije projektnih aktivnosti u cilju razvoja inovacija u poljoprivredno-prehrambenom sektoru.
Nakon uvodnih izlaganja, uslijedilo je prvo keynote predavanje koje je održao predstavnik Mediteranskog Agronomskog instituta iz Barija g-din Francesco Notarangelo. Tokom predavanja, g-din Notarangelo se osvrnuo na FILA projekat, te FILA Model koji predstavlja inovativni model zasnovan na EIP AGRI pristupu za jačanje transfera znanja u poljoprivredno-prehrambenom sektoru u regionu Pulja, Albaniji i Crnoj Gori. Poseban fokus tokom predavanja je bio na predstavljanju Living Labs koncepta, kao i na značaju i ulogu transfer tehnologija za razvoj inovacija u oblasti poljoprivrede.
Vanredni profesor na Mašinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, g-din Ivan Zlatanović je održao keynote predavanje na temu upotrebe inovativnih tehnologija u cilju smanjenja poljoprivrednog otpada, pri čemu je istaknut značaj različitih tehnologija čijom primjenom bi se omogućilo značajno smanjenje poljoprivrednog otpada, te doprinijelo zaštiti životne sredine i održivom upravljanju prirodnim resursima.
U drugom dijelu konferencije, uslijedila je prva panel sesija, na temu Pametna i održiva poljoprivreda. Učešće na navedenoj panel sesiji su uzeli predstavnici različitih institucija iz Crne Gore, Srbije i Italije, i to:
- G-đa Aleksandra Martinović, direktorica FoodHub Centra izvrsnosti, kao i dekanica Fakulteta za prehrambenu tehnologiju, bezbjednost hrane i ekologiju Univerziteta Donja Gorica, Crna Gora;
- G-din Momir Alvirović, osnivač Agrodron tima i Asocijacije za bespilotne sisteme u privredi, Srbija;
- G-din Oskar Marko, pomoćnik direktora za inovacije i saradnju sa privredom u okviru BioSense Instituta, Srbija;
- G-din Vito di Cagno, projektni menadžer u okviru Mediteranskog Agronomskog instituta iz Barija, Italija.
Tokom panel sesije, govornici su razgovarali o konceptu pametne i održive poljoprivrede, te mogućnostima i preporukama za dalje unaprijeđenje. G-đa Martinović se posebno osvrnula na značaj digitalizacije poljoprivrede, IOT rješenja i slično. G-din Alvirović je istakao značaj i primjenu dronova u poljoprivredi sa posebnim osvrtom na zaštitu usjeva imajući u vidu činjenicu da je zahvaljujući upotrebi dronova smanjena upotreba pesticida u poljoprivredi za čak 50%. G-din Marko se tokom panel sesije posebno osvrnuo značaj i upotrebu vještačke inteligencije u poljoprivredi, kao i važnost obrade podataka. Takođe, istakao je značaj digitalne platforme Agrosens, koja je kreirana sa ciljem da pruža podršku poljoprivrednicima i poljoprivrednim kompanijama u praćenju stanja usjeva i planiranju poljoprivrednih aktivnosti, a koja predstavlja važan korak u digitalizaciji poljoprivrede i povećanju efikasnosti i konkurentnosti poljoprivrednih proizvođača.
U nastavku konferencije, održano je keynote predavanje od strane g-đe Marijete Barjaktarović Lanzardi vezano za S3 Strategiju pametne specijalizacije Crne Gore, sa posebnim fokusom na Održivu poljoprivredu i lanac vrijednosti hrane kao jednog od četiri prioriteta u okviru Strategije. Tokom predavanja, g-đa Barjaktarović Lanzardi je istakla značaj održive poljoprivrede, strukturi institucija koje se bave implementacijom S3 Strategije, među kojima je i Inovaciono preduzetnički centar Tehnopolis.
Navedeno keynote predavanje je predstavljalo uvod za drugu panel sesiju na temu Izazovi u implementaciji inovacija u poljoprivredi, na kojoj su učešće uzeli predstavnici relevantnih institucija iz Crne Gore, kao i predstavnici dva startup preduzeća iz Crne Gore koji razvijaju inovativna rješenja u oblasti pametne poljoprivrede, i to:
- G-đa Milijana Aleksić, menadžerka Biotehnološke laboratorije BioLab Tehnopolis;
- G-đa Bojana Femić Radosavović, Izvršna direktorica Fonda za inovacije Crne Gore;
- G-din Nedjeljko Latinović, redovni profesor iz oblasti zaštite bilja na Biotehničkom fakultetu Univerziteta Crne Gore i direktor Centra za interdisciplinarne i multidisciplinarne studije na Univerzitetu Crne Gore;
- G-din Obrad Drakulović, osnivač startup preduzeća E&T Healthy Bee;
- G-din Bogdan Maksimović, osnivač startup preduzeća Fish Feeder,
dok je panel sesiju moderirala g-đa Barjaktarović Lanzardi.
Tokom panel sesije, učesnici su predstavili aktivnosti koje implementiraju u oblasti inovativne poljoprivrede, sa posebnim fokusom na izazove tokom imlementacije inovacija. G-đa Aleksić je predstavila sistem podrške koju pruža Biotehnološka laboratorija BioLab Tehnopolis kada su u pitanju inovativni procesi u poljoprivredi, te neke od ključnih izazova kada je u pitanju njihova implementacija, pri čemu je posebno istaknuta prisutnost tradicionalnog načina razmišljanja poljoprivrednika, te nedovoljna informisanost o mogućnostima koje im se pružaju primjenom određenih inovacija. G-đa Femić Radosavović se osvrnula na aktivnosti Fonda za inovacije u cilju pružanja podrške razvoju inovacijama ne samo u sektoru poljoprivrede, nego i mnogim drugim. Kao jedan od ključnih eksternih izazova je navedena nedovoljno razvijena komunikacija sa različitim ciljnim grupama, dok je kao jedan od internih izazova naveden nedovoljan broj zaposlenih imajući u vidu obim podrške kojoj pružaju zainteresovanoj javnosti. Predstavnik akademske zajednice, g-din Latinović sa Biotehničkog fakulteta Univerziteta Crne Gore se osvrnuo na projekte koji su implementirani u prethodno periodu, sa posebnim fokusom na inicijative sa Elektrotehničkim fakultetom Univerziteta Crne Gore u vidu kreiranja platforme namijenjene za poljoprivredne proizvođače u cilju dobijanja preciznih prognoza vezano za pojavu bolesti biljaka. G-din Latinović je posebno istakao da su dosadašnje aktivnosti Biotehničkog fakulteta u ovoj oblasti rezultirale prijavom dva patenta, od kojih je jedan nacionalni, dok je drugi u proceduri registracije na evropskom nivou.
Predstavnici dva startup preduzeća, g-din Drakulović i g-din Maksimović su pored prestavljanja svojih inovativnih rješenja kao ključni izazov prilikom razvoja rješenja naveli nedostatak finansijske podrške, te nedovoljnu saradnju sa naučnim institucijama.
Kao ključni izazovi u implementaciji inovacija u poljoprivredi su navedeni nedovoljno razvijena komunikacija među svim uključenim stranama, nedostatak aktivnosti u cilju izgradnje kapaciteta kako bi se savremene tehnologije koristile na što bolji način, nedostatak dovoljne finansijske podrške, dok je kao jedan od ključnih izazova navedena interdisciplinarnost i potreba za naučnim istraživanjima kao osnovama za dalji razvoj.
Tokom poslednjeg dijela konferencije, održano je keynote predavanje na temu Digitalizacija agroturističke ponude kao vid diverzifikacije poljoprivrede od strane g-đe Anđele Đokić, osnivačice FitCamp Montenegro, kao uvod za panel sesiju na istu temu kroz prezentaciju primjera najboljih praksi sa područja Crne Gore, Republike Hrvatske i Bosne i Hercegovine.
Tokom keynote predavanja, g-đa Đokić se osvnula na aktivnosti Fitcamp Montenegro, aktivnostima koje realizuju, te benefitima digitalizacije svoga poslovanja.
Nakon prezentacije Fitcamp Montenegro, uslijedila je panel sesija, na kojoj su, pored g-đe Đokić učešće uzeli i:
- G-đa Aleksandra Kuratko Pani, rukovoditeljka Hrvatske asocijacije ruralnog turizma;
- G-din Samir Ibišević, izvršni direktor nevladine organizacije Balkantina iz Bosne i Hercegovine;
- G-đa Kristina Tomović, suvlasnik i glavni menažer u GuesTool D.O.O;
- G-din Željko Đukić, predsjednik NVO Multimedia Montenegro i Sjever.me;
- G-đa Gordana Stevović, član upravnog odbora organizacije Rural.me.
Tokom panel sesije, učesnici su predstavili aktivnosti koje implementiraju u oblasti ruralnog turizma, kao i benefite kada je u pitanju digitalizacija njihovog poslovanja. Takođe, bilo je riječi i o iskustvima i izazovima sa kojima su se susretali tokom razvoja svoga poslovanja. G-đa Kuratko Pani je posebno istakla činjenicu da je sa pojavom COVID-19 virusa značajno došlo do unaprijeđenja razvoja agroturizma u Republici Hrvatskoj, te istakla značaj uspješnog poslovanja svake članice unutar udruženja. G-din Samir Ibišević je istakao ogroman uspjeh koji su postigli implementacijom projekta koji je rezultirao razvojem kompletne baze podataka zainteresovanih strana za pružanje različitih usluga u oblasti ruralnog turizma. G-đa Kristina Tomović se osvrnula prednosti Guestool aplikacije, kao i mogućnosti koje aplikacija pruža svim korisnicima u vidu pronalaska različitih sadržaja koje nude ruralna domaćinstva. Tokom panel sesije, g-din Željko Đukić je kao jedan od ključnih problema naveo i nedostatak pružaoca određenih usluga koji bi umnogome olakšali poslovanje svim akterima u oblasti ruralnog turizma. G-đa Gordana Stevović se osvrnula i na ključne izazove u okviru svoga poslovanja u vidu činjenice da je Crna Gora većinom inostrano tržište te da je potrebno kreirati sve neophodne uslove kako bi se produžilo trajanje turističke sezone tokom cijele godine.
Na kraju konferencije, svi učesnici su se složili da je dosta toga već urađeno kada je u pitanju primjena inovativnih tehnologija u sektoru poljoprivrede, ali da i dalje ima dosta prostora za unaprijeđenje. Kako je istaknuto, ključni faktor predstavlja unaprijeđenje saradnje svih aktera u ovoj oblasti, odnosno sinergijsko djelovanje poljoprivrednih proizvođača, poslovne i akademske zajednice, te da je multidisciplinarni pristup neophodan za dalji razvoj.
